Kıdem Tazminatı
İş Kanunu’nda düzenlenen asgari çalışma süre şartını karşılayan ve kanunen ifade edilen nedenlerden birine dayanarak iş sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatı hakkı kazanır. İşçinin çalıştığı süre toplamı ve ücreti baz alınarak belirlenen kıdem tazminatı işveren tarafından ödenir. İşçinin çalışması nedeniyle işverenine ve işyerine katkısı karşılığında ödenen bu tazminat toplu para biçiminde ödenir.
Kıdem tazminatı hesap edilirken esas alınan ücret, işçinin son ücretidir. Yani iş akdinin feshedildiği anda geçerli olan ücret esas alınır. İhbar öneli tanınarak gerçekleştirilen fesihte ise önelin sona erdiği tarihte fesih gerçekleştiği için önelin sona erdiği tarihten önceki ücret referans alınır.
Kıdem Tazminatı Şartları
Her işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Zira bu tazminatın alınabilmesi için yasada öngörülen koşulların mevcut olması gerekir. İşçi lehine bir tazminat olan kıdem tazminatı şartları şu şekildedir:
- En Az 1 Yıllık Kıdem
İşçilerin kıdem tazminatı alabilmesi için karşılaması gereken ilk şart 1 yıllık kıdem süresidir. İş akdinin feshedildiği anda, çalışan, işyerinde en az 1 yıldır kıdeme sahip olmalıdır. İş Kanunu’nun 14. Maddesi ile öngörülen bu hüküm muhakkak sağlanmalıdır. Süre şartı sağlanırken işçinin aynı işverene ait çalıştığı farklı işyerleri de göz önüne alınır.
- İş Akdinin Haklı Gerekçeyle Feshedilmesi
İş Kanunu 14. Maddesinde kıdem tazminatı hakkına sahip olabilmek için iş akdinin hangi hallerde feshedilmesi gerektiğini düzenlemiştir. Söz konusu maddede düzenlenen haller dışında iş sözleşmesinin feshedilme nedenleri, kıdem tazminatına hak kazanabilmek için yeterli değildir.
İşverence Yapılan Fesih Halleri
İş Kanunu 25/2 hükmü ile ahlaka ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri ve benzer durumları düzenlemiştir. Düzenlenen bu durumların dışında bir nedenle feshedilen iş akdi neticesinde işçi, kıdem tazminatı hakkına sahip olur. O halde İş Kanunu’nun 25/2 hükmünde öngörülen halleri ifade etmek gerekir. Bu haller şu şekilde sıralanabilir:
- İş akdinin kurulurken sözleşmenin esaslı unsurlarına ilişkin lazım gelen vasfa ve yeteneğe sahip olmayan ancak olduğunu iddia eden işçinin işverenini yanıltması,
- İşçinin, işvereninin şahsını veya aile mensuplarına hedef alan şeref, haysiyet ve namusu zedeleyen sözler sarf etmesi ve yine işverenini hedef alarak onur ve şeref kırıcı asılsız ihbarda bulunması,
- İşçinin, işyerindeki çalışma arkadaşlarına karşı cinsel tacizde bulunması,
- İşçinin, işvereninin şahsına, ailesine veya çalışma arkadaşlarına sataşması ve rahatsız etmesi,
- İşçinin uyuşturucu madde alarak işyerine gelmesi veya söz konusu maddeleri bizzat işyerinde kullanması,
- İşçinin, işyerine ve işverenine ait meslek sırlarını üçüncü kişilerin duymasını sağlayacak şekilde ifşa etmesi, hırsızlık suçunda bulunması, işverenin güvenini kötüye kullanması, sadakat borcu ile bağdaşmayan davranışlarda bulunması,
- İşçinin iş yerinde, 7 günden az olmayan hapis cezası öngörülmüş bir suçu işlemesi ve işlenen suçun, cezası ertelenemeyen bir suç olması,
- İşçinin, işverenine durumu izah edip onayını almadan ya da haklı bir gerekçe sunmadan iki iş günü, bir ayda iki kez bir tatil günü sonraki iş günü veya bir ayda üç iş günü devamsızlık yapması,
- İşçinin, iş akdi ile kararlaştırılan görevlerini, uyarıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi,
- İşçinin, göstermesi gereken özeni bilerek göstermemesi nedeniyle iş güvenliğini riske etmesi,
- İşçinin, çalıştığı yerde bulunan mal ve eşyalara zarar vermesi ve verdiği zararın, aldığı otuz günlük ücreti ile karşılanmaması,
Hallerinde işveren, işçi ile arasındaki iş akdini feshetme hakkına sahiptir. İfade edilen hallere dayanarak feshedilen iş akdi neticesinde işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
İşçinin Haklı Gerekçe İle Derhal Feshi
İşçi ile işveren arasında kurulan iş sözleşmesi, İş Kanunu’nun 24. Maddesinde yer alana haklı gerekçelere dayandırarak fesheden işçi, kıdem tazminatı alır. İş kanunu m.24’te ifade edilen haklı gerekçeler şu şekilde sıralanabilir:
- İş akdi ile ifa edilmesi kararlaştırılan iş, işin doğası nedeniyle işçinin sağlığına tehdit oluşturuyorsa,
- İşçinin, daima iletişimde olduğu işvereni veya iş arkadaşı bulaşıcı hastalığa yakalandıysa,
- İş sözleşmesi kurulurken işin esaslı unsurlarına dair işçiye yanlış veya eksik bilgi vermek suretiyle yanıltılmışsa,
- İşveren işçiye yönelik veya ailesini hedef alan namus ve şeref zedeleyici sözler ve davranışlar sergilerse,
- İşveren, işçiye karşı cinsel tacizde bulunursa,
- İşveren, işçinin şahsını ya da aile üyelerine yasa dışı davranmaya sevk ederse,
- İşveren, işçiye veya ailesine yönelik hapis cezası yaptırımı öngörülen suçlardan birini işlerse,
- İşçi, işyerindeki çalışanlardan veya üçüncü kişilerden cinsel tacize maruz kaldığını işverenine ifade etmesine karşın işveren gereken tedbiri almazsa,
- İşveren, işçiye ödemekle yükümlü olduğu ücreti ödemezse,
- Ücretin parça başı ödendiği işlerde işçinin daha az ücret alması adına az sayıda parça iş verilir ve aradaki fark ödenmezse,
- İşçi yaşamını yitirirse ve gereğince bir yıllık kıdem şartını sağlamışsa, (Yasal mirasçıları tarafından kıdem tazminatı talep edilir),
- İşçi, muvazzaf askerlin durumunda bir yıllık kıdem şartını tamamladıysa,
- Kadın çalışanın evlilik tarihinden başlayarak bir yıl içinde evlilik gerekçesiyle iş ahdini feshetmişse.
Kıdem Tazminatı Davası Hangi Mahkemede Açılır?
İşçi ve işveren uyuşmazlıkları, görevli mahkeme olan İş Mahkemelerinde çözümlenir. İş Kanunu tarafından öngörülen şartların karşılanması halinde hak edilen kıdem tazminatının alınamaması halinde İş Mahkemelerinde dava açılarak söz konusu tazminat talep edilir. Yetkili mahkemesi ise iş yerinin bulunduğu yer mahkemesi veya ikametgahının bulunduğu yer mahkemesidir. Davanın açılacağı yerde İş Mahkemesi bulunmuyorsa bu durumda Asliye Hukuk Mahkemesi, İş Mahkemesi sıfatıyla davaya bakmakla görevlidir.
Kıdem Tazminatı Davasında Zamanaşımı
Kıdem tazminatı davası zamanaşımı süresi için 12.10.2017 tarihine göre iki farklı durum mevcuttur. Söz konusu tarihten önce feshedilen iş akdinde 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanırken ilgili tarih sonrası feshedilmiş iş sözleşmelerinde 5 yıllık kıdem tazminatı süresi uygulanır.
Kıdem tazminatı ve kıdem tazminatı talepli dava oldukça ciddi ve önemli sonuçlar doğurur. Bu hususta arzu edilen olumlu sonucun elde edilebilmesi için hukuki müktesebatı yüksek bir Gebze İş Hukuku avukatı ile birlikte çalışmak isabeti olacaktır. Zira yapılacak herhangi hatalı ya da ihmali işlem nedeniyle telafisi mümkün olmayan zararlar ile baş başa kalınabilir.
